Άγιος Τίτος
- Στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης με άξονα «Σχέσεις μεταξύ μαθητών/τριών» με τίτλο «Οι γνώσεις και οι εμπειρίες αρωγοί στη διαχείριση της συμπεριφοράς», πραγματοποιήθηκε στις 7/11/2023 διδακτική επίσκεψη του 9ου Γυμνασίου Ηρακλείου στους μαθητές της Β΄ Γυμνασίου (τμημάτων ένταξης και στους μαθητές του βασικού τμήματος Β5).
- Προηγήθηκε διαθεματική προσέγγιση, στο πλαίσιο μαθημάτων της Β γυμνασίου.
- Η διδακτική επίσκεψη μαζί με την ξεναγό κ. Σφακάκη ξεκίνησε από τη στοά Μακάσι, κάτω από τον προμαχώνα Μαρτινέγκο, με αναφορά αρχικά ιστορικών στοιχείων σχετικά με τα ενετικά τείχη.
- Ακολούθησε ξενάγηση στα θρησκευτικά ιστορικά μνημεία της πόλης του Ηρακλείου, τους ιερούς ναούς Αγίου Ματθαίου, παλαιού Αγίου Μηνά και Αγίου Τίτου.
- Οι μαθητές με την βοήθεια της ξεναγού και των εκπαιδευτικών γνώρισαν από κοντά μνημεία μοναδικής ιστορικής αξίας και εικόνες και άλλα έργα τέχνης απαράμιλλης καλλιτεχνικής αισθητικής για τη φωτογράφιση των οποίων συνεργάστηκαν. Έτσι γνώρισαν την τέχνη της Αγιογραφίας και τους ζωγράφους της Κρητικής Αναγέννησης, όπως τους κρητικούς αγιογράφους και ζωγράφους Μιχαήλ Δαμασκηνό, Ιωάννη Κορνάρο, Ιερεμία Παλλάδα κ.α.
- Οι μαθητές γνώρισαν από κοντά τους παρακάτω ιερούς ναούς :
- Τον Βυζαντινό ναό Αγίου Ματθαίου των Σιναϊτών. Είναι ένας από τους παλαιότερους και σημαντικότερους σωζόμενος ναός στην πόλη μας. Υπαγόταν στο αντίστοιχο μοναστήρι του όρους Σινά. Στον ναό φιλοξενούνται σημαντικά έργα της Κρητικής Σχολής. Την σημερινή του μορφή την πήρε μετά τον σεισμό του 1508 και θεωρείται τρίκλιτος ναός. Το νότιο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή, το βόρειο κλίτος στον Άγιο Ματθαίο και στην Δυτική, βόρεια επέκταση του κλίτους αυτού διαμορφώθηκε το κλίτος του Αγίου Χαραλάμπους. Εδώ εκκλησιάζονταν όλοι οι Χριστιανοί του Μεγάλου Κάστρου. Οι Σιναΐτες τον παραχώρησαν σαν κέντρο λατρείας στην Ι. Αρχιεπισκοπή Κρήτης μετά την άλωση του Χάνδακα. Στον Άγιο Ματθαίο μεταφέρθηκαν εικόνες και άμβωνας που μέχρι τότε κοσμούσαν την Αγ. Αικατερίνη, λόγω της μετατροπής της σε τζαμί. Σήμερα στο ναό φιλοξενείται μια αξιόλογη συλλογή εικόνων, μεταξύ αυτών και σπουδαία δείγματα της Κρητικής σχολής, όπως «η Σταύρωση» του Γεωργίου Καστροφύλακα (1752), «ο Άγιος Τίτος και Σκηνές του βίου των δέκα Μαρτύρων» του Ιωάννη Κορνάρου (1773) και η Αγία Αικατερίνη του Ιερεμία Παλλαδά. Επίσης, δύο εικόνες του Μιχαήλ Δαμασκηνού, « ο Άγιος Συμεών ο Θεοδόχος και «ο Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος».
- Τον μικρό (παλαιό) Άγιο Μηνά δηλαδή την πρώτη εκκλησία του Αγίου Μηνά η οποία χτίστηκε το 1735 με δαπάνες της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης Σινά. Αργότερα στέγασε για πρώτη φορά, μετά την τουρκική κατάκτηση (1669), την Μητρόπολη της Κρήτης. Ο ναός αφιερώθηκε στην Υπαπαντή (βόρειο κλίτος), και στον Άγιο Μηνά (νότιο κλίτος). Στο εσωτερικό του ναού βρίσκονται πολύτιμα αφιερώματα των κατοίκων του Χάνδακα και όλης της Κρήτης. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα δυο επίχρυσα τέμπλα των κλιτών, δείγματα σπάνιας εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής. Τα τέμπλα και τους τοίχους του ναού κοσμούν φορητές εικόνες που προήλθαν από το εργαστήριο ζωγραφικής των αδελφών Καστροφυλάκων και άλλων αξιόλογων ζωγράφων της τελευταίας περιόδου της μεταβυζαντινής ζωγραφικής στην Κρήτη. Ο Άγιος Μηνάς καθιερώθηκε πολιούχος προστάτης άγιος του Ηρακλείου, όταν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας διασώθηκαν μέσα σε αυτόν εκατοντάδες ανώνυμοι και επώνυμοι ορθόδοξοι Καστρινοί. Δίπλα στον μικρό/ παλαιό ναό του Αγίου Μηνά κτίστηκε ο επιβλητικός, νέος Μητροπολιτικός ναός αφιερωμένος και αυτός στον πολιούχο του Ηρακλείου, τον προστάτη Άγιο των Καστρινών, συνδυάζοντας έτσι τον θρύλο με την παράδοση και την ιστορία της πόλης.
- Ο Ναός του Αγίου Τίτου, πιθανότατα ο παλαιότερος ναός στο Ηράκλειο και ένα από τα σημαντικότερα μνημεία στο κέντρο της πόλης στην οδό 25ης Αυγούστου. Τον 10ο αι. κατασκευάστηκε ο πρώτος ορθόδοξος ναός του Αγίου Τίτου, ώστε να αναζωπυρωθεί η χριστιανική πίστη και παράδοση στην Κρήτη, που είχε πέσει σε ύφεση λόγω της κατάκτησης από τους Άραβες πειρατές. Ο ναός καταστράφηκε δυο φορές από σεισμό και πυρκαγιά κατά τον 14ο– 15ο αι. και ανασκευάστηκε επί ενετοκρατίας. Στον περίβολο του ναού θάβονταν εξέχοντα πρόσωπα της πόλης, από τη βυζαντινή, ενετική και οθωμανική περίοδο. Επί τουρκοκρατίας ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί. Μετά την τελευταία καταστροφή από σεισμό το 1856, ο ναός ξαναχτίστηκε εκ θεμελίων και απέκτησε τη σημερινή του μορφή από τον αρχιτέκτονα κ. Μούση. Ο ίδιος σχεδίασε και τον ορθόδοξο ναό του Αγίου Μηνά. Ο ναός ολοκληρώθηκε στα 1872 και πρόκειται για κτίσμα νεοκλασικού χαρακτήρα με πολλά ανατολίτικα χαρακτηριστικά, λόγω του ότι προοριζόταν για μουσουλμανικό τέμενος. Η κάρα του Αγίου Τίτου φυλάσσεται μέσα σε επισκοπική μίτρα στο μικρό παρεκκλήσι του ναού. Αντίθετα, η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Μεσοπαντίτισσας και άλλα ιερά κειμήλια, μετά την πτώση του Ηρακλείου στους Τούρκους, μεταφέρθηκαν στη Βενετία όπου υπάρχουν και σήμερα. Στον ιερό νσό του Αγίου Τίτου φυλάσσονται 10 μοναδικές εικόνες της Υπεραγίας Θεοτόκου. Αρχαιότερη είναι η εικόνα της Γαλακτοτροφούσας (1854). Ο μιναρές του Αγίου Τίτου κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1920, όταν αποχώρησαν από το Ηράκλειο οι τελευταίοι μουσουλμάνοι. Σήμερα ο ναός λειτουργεί κάτω από το ορθόδοξο δόγμα, αφιερωμένος στον απόστολο Τίτο, μετά από εργασίες ανάπλασης το 1925 από την Εκκλησία της Κρήτης.
- Επίσης ξεναγηθήκαμε περιμετρικά στη στοά Μακάσι, κάτω από τον προμαχώνα Μαρτινέγκο, έναν από τους δυο πιο ισχυρούς προμαχώνες της πόλης. Στα νεότερα χρόνια, η στοά Μακάσι έχει μετατραπεί σε μουσείο/ χώρο μνήμης, λόγω του ότι εκεί κρατούνταν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο οι αιχμάλωτοι, προτού μεταφερθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
- Τέλος, αναφερθήκαμε στα ενετικά τείχη του Ηρακλείου και στις οικίες που ακουμπούν στον προμαχώνα Μαρτινέγκο, πάνω στον οποίο βρίσκεται ο τάφος του Ν. Καζαντζάκη, του μεγάλου Ηρακλειώτη λογοτέχνη. Τα τείχη έχουν περίγραμμα που προσομοιάζει με τρίγωνο, με τη βορινή πλευρά να είναι παραθαλάσσια και να αποτελεί τη βάση του τριγώνου και τον προμαχώνα Μαρτινέγκο στο νότιο άκρο να αποτελεί την κορυφή του τριγώνου.
- Οι μαθητές μέσω αυτής της διδακτικής επίσκεψης ενεργοποιήθηκαν και συνεργάστηκαν προκειμένου να γνωρίσουν σημαντικά ιστορικά μνημεία και ναούς της πόλης μας, όπως και την τέχνη των εικόνων τους.
- Επίσης, αναγνώρισαν ότι ως αποδέκτες μιας μεγάλης πολιτιστικής κληρονομιάς βαρύνονται συγχρόνως με την ευθύνη της προστασίας και της διάσωσής τους, όπως και της καλλιέργειας οικολογικής συνείδησης και περιβαλλοντικής ευαισθησίας.
- Τέλος, γνώρισαν την τέχνη της αγιογραφίας και τους ζωγράφους της κρητικής Αναγέννησης.
- Ευχαριστούμε θερμά την ξεναγό κα Σφακάκη Αθηνά για την εθελοντική της ξενάγηση στα ιστορικά μνημεία της πόλης του Ηρακλείου.
